Minung hi hringtu nu le pa nih umpinak paoh ah fale tam deuh cu khua kan sa. Amahte aa ser mi le chungkhat nih sersiam mi hna hi cu mitlawm an si lai. Cu caah kan chuahsemnak kaltak in khua dang ah kan um. Kan phanhnak hi khuapi hna a si i ramleng hna a si tawn. Miphun ngan le mifim, a òhangcho mi hna sin ah kan um i, khuapi nun i a nung mi kan tam. Hi hi chan dawi ngai ah kan i ruah. Mi khuasak, umtu hoiher, thiamhngalhnak cu kan dawi ding a si ko nain kan i paih awk a si lo.
Lairam khuate kan khuasak ning hi, Laimi kan kokek nun in kan nung, kan holh bak tein kan holh. Kan nunphung nih a zulh le a ulh mi hna kha, zulh le ulh kan i zuam. Kan sang kan veng, kan khua kan òanh. Kan chungkhar le kan rualchan, khuami kan dawt hna. Hngalh mi kan ngeih, thiam mi kan ngeih mi hna kha kan khua kan pengram ca ah pek khawh kan i zuam. Kan thazaang in khua le ram ca ah kan i hmang. Hi hi miphun dawtnak, ramrian (politics) sang bik a si.
A ngaingai ah cun, MP si tehna, Vuanci si tehna lawng khi ramriankhel (politician) a si hlei lo. Khi hna khi a kan hruaitu an si. Hlan lio 1960s hrawng le nihin ramriankhal pawl hi, zohkep hna hmanh. Ca ah an òial mi rel hmanh. Kha lio nun, dot phan kho lo ramriankhal nihin ah hin an um len men ko lai. Cu ruangah cun dahkaw, ramriankhal lungthin taktak a ngei lo le sifak nih, ram hruaitu si hna hlah seh tiah a ti mi, ram òhangcho ah an um cu.
Laimi nunphung ka tik tikah holh le ziaza vialte a huap dih ti hi kan hngal tawn kho lo. Biaknak zong hi nunphung chungah a um ti hi kan hngal lo. Ziaza (character) òhatnak ti mi hi biaknak lawng in a ra lo, biaknak in remh khawh mi lawng a si lo. (Civics) timi hi cawnpiak chimhhrinnak in zulhnak ti a si i Pali holh ‘niòih’ in a ra mi a si. Niòih in ziaza remh khawh a si. Hmaikhap nan si lo nain Dale Carnegie òial mi ‘How to win friends and influence people’ ti mi cauk va rel hmanh. Chim duh mi cu kan nunphung kha ‘niòih’ hngalh in kan cawnghhramh le kan tlaihchan a herh tinak a si. Tc. US in na tlonlen le Korea, Tuluk ram hna i na tlonlen aa bang lai lo. Mipem ram US ah cun, sualnak na tuah lo poah ahcun na him ko lai nain an nunphung biatak in an nunpi na hmuh hna lai.
Kan kawl ramchung hmanh ah, tlangcungmi hna an nun va ngia hmanh, mihrin a si mi hna nih an duh in khua an sa lo ti kha na hmuh ko hna lai. Miphunpi nih cun kha ti khan an nunphung an tlaihchan, an upat. Kan thuamthil i hrukaih i laam le Lai holh in holh lawng hi kan miphun dawt, tlaihchan a si ti hi a za lo. Nan umkal khawh lio caan ah na chuahkehnak khua le ram i tlawn le kai na rualchan le cingla hna he umòhut khat le lung i hrawm, Laimi he i pawl, òhit le vat hna tiang khi aa tel. Na kum khua a upa deuhdeuh lai, na lungumnak ah na pum nih a zul kho ti lai lo. Inn le lo chungkhar he um hnu hoi cun na duh in na tlongleng kho ti lai lo. Khenkhamtu tampi an um cang lai.
Na miphun kong hngalh dingah miphun dang nih zei tin dah an kan hmuh ti vialte aa telnak cauk kan rel a hau. Kawl nakcun Mirang nih kan miphun an kan dawt deuh ti ning law ka palh lai lo. Mi phundang nih cun Laimi kan òhatnak, kan thiamnak kha a si ning tak cun an òial hrimhrim lai lo. ‘Hmioh kat òa’ an tuah lengmang ko lai. Laimi òial mi ca lawng ah kan sining tak in na hmuh khawh deuh lai. Na rel deuh lai, na hngalhnak a kau deuh lai i na hmuh ton mi he komh in caòial le forhfial duhnak na hun ngei deuh lengmang ko lai.
Chan a òhancho lengmang bantukin kan nun ning aa thleng, cawn awk thiam awk a um chin lengmang. Nihin nan nu le nan pa nih kan ban kho ti lo. Kan fale nih biatak in nan kan hruai a hau cang. Kan fale tampi cu catang a sawmsawm in nan awng, training a triptrip in nan kai ko nain a fim mi nan tlawm. Ca cu nan thiam ko nain kan miphun dawtnak le nunphung tlaihchannak ah a chambau nan um len. A zahpi zong nan um len. Mi holh le ca cu kan thiam ko nain mah le holh ca thiam lo hi ningzahpi awkah kan hngal tawn lo. Laimi nih Òhakau timi caan hlam thahdah (festival) phun khat kan ngei. Pa vialte pa bawhte tiang li le thal an i serh, an hmanh hna. Hau leng tiang ramriah a kal mi an i thlah. An òian lai ah mah le phun (clan) phu cio in rawl pei an bar. Phun ngei lo pawl zong anmah le an phu tein rawl an ei ve. Mi hehet le nehsawh, met an tong. A ngaite cu amah sual aa tel lo, a nu le a pa sual ruangah a si. Nung nain nu pawchung luh awk a òha ti lo. Ningzak hmaisawng in hawi sin an umkal.
Kan Hakha khua ah mi phundang an lut chin lengmang, mitam-u ah an i chuah te lai, Laimi nih komhngamh thiam kan herh. Thinphan dai lo kan si. Kan fim a hau. Kan hla le nunphung a zatawk cu kan hngalh, thiam a herh. Miphun dawtnak le Laimi kan nunphung biatak thlak in kan ruah a herh cang. Kan dawt khawh lo ahcun kan ram le miphun a lo lai, hlan lio Israel tuanbia kan hluan lai fawh hieih. (By: Salai Laikhal)
